Wat is stress en hoe werkt stress in je lichaam?

Het jaar is alweer even van start en daarmee waarschijnlijk ook jouw vaste routine. Zit je er alweer helemaal lekker in of moet je nog even inkomen? Of heb je juist zo'n vliegende start gemaakt dat je jezelf een beetje voorbij bent gelopen? Veel van ons leggen de lat hoog. Je wilt de leukste ouder zijn, de gezelligste vriend(in) én uitblinken op je werk. Best wat ballen om hoog te houden. Het is dan ook niet gek als je af en toe stress ervaart. Hoe kun je ervoor zorgen dat je jouw batterij op tijd oplaadt en mentaal in balans blijft? De kunst is om ontspanning in jouw dagelijkse routine te integreren en zo iedere dag een momentje voor jezelf te plannen, hoe klein of groot ook. In dit artikel geven we je tips om de balans beter te bewaken voor jezelf. Maar eerst zoomen we dieper in op wat stress nu precies is en hoe je lichaam daarop reageert. 

Is stress belangrijk voor je lichaam?

Volgens Professor Dr. Hans Selye, de ontdekker van het stresshormoon, heb je twee soorten stress: eustress en disstress. Met eustress wordt de goede stress bedoeld, dit is het soort kortdurende stress dat ieder mens nodig heeft en waar het lichaam goed mee om kan gaan zoals dat bij sporten of een tentamen het geval is.  

Disstress is stress die te lang aanhoudt waardoor het lichaam uit evenwicht raakt.  Als die stressperiode te lang duurt is kun je stress klachten gaan ervaren. De bloedsuikerspiegel raakt ontregeld, je bloeddruk en cholesterol kunnen gaan stijgen en je slaapt steeds minder goed. Je komt lichamelijk in een uitputtingsfase terecht waar vooral onze bijnieren onder te lijden hebben. Dit wil je natuurlijk voorkomen, dus check regelmatig bij jezelf in en zorg voor genoeg ontspanning. Ook, of juist, als je het druk hebt.             

Niet alle stress is hetzelfde  

Dit zijn de drie fasen van stress en hoe je ze herkent

Het General Adaptation Syndrome (GAS) onderscheidt drie fasen waar je lichaam doorheen gaat op het moment dat je stress ervaart. Van kortdurende stress die een adrenaline-boost geeft tot aan langdurende stress wat jouw gezondheid negatief kan beïnvloeden.

• Fase 1 is de kortdurende stress waarbij bijnieren adrenaline afscheiden. De pupillen verwijden zich voor beter zicht, hartslag en bloeddruk verhoogt om zuurstof en glucose naar spieren en belangrijke organen te brengen. De spijsvertering komt bijna stil te liggen, de lever produceert glucose en vet zodat als de situatie langer duurt en de glucose verbruikt is, er direct vet beschikbaar is als brandstof, de fight or flight respons.  
• Fase 2 is langdurende stress waarbij de bijnieren cortisol afscheiden om het lichaam te beschermen tegen de schadelijke gevolgen van een te hoog adrenalinegehalte. Het lichaam staat onder druk en vraagt om extra voedingsstoffen, maar doordat de spijsverteringsfuncties sterk verminderd zijn wordt de opname bemoeilijkt. Het lichaam vraagt nu om snelle koolhydraten als brandstof wat weer kan leiden tot instabiele bloedsuiker waardoor we last kan krijgen van wisselende stemmingen, geïrriteerdheid, nachtzweten, angstaanvallen en slapeloosheid. 
  De meeste mensen komen deze eerste twee fases goed door, ook als deze zich vaak herhalen. Door goed voor jezelf te zorgen, gezond te eten, voldoende te bewegen, goed te slapen en de ontspanning op te zoeken door yoga en meditatie kun je je lichaam hierin ondersteunen.  
• Wanneer deze gezonde routines niet in balans zijn dan kun je belanden in fase 3 waar het langdurig verhoogde cortisolgehalte uiteindelijk de bijnieren uitput en de productie van cortisol stil komt te liggen. Cortisol wordt vaak gezien als boosdoener, maar is eigenlijk een antistress hormoon. Het heeft namelijk als taak om onder andere ontstekingsreacties in het lichaam, die bij chronische stress horen, tegen te gaan. Ook versnelt onvoldoende cortisol het verouderingsproces, dus des te meer reden om jouw mentale balans op peil te houden en genoeg ontspanning in te bouwen. 

Waarom je je niet altijd bewust bent van stress

Vandaag de dag zijn we 24/7 bereikbaar, wat veel voordelen heeft. Zo blijf je makkelijk in contact met vrienden en familie, waar ze ook zijn. Of kun je thuis nog even de laptop openklappen als je borrelt van inspiratie. De keerzijde is dat we ook meer (negatief) nieuws en prikkels meekrijgen dan ooit, en vaak onbewust ‘aan’ staan.  

Hierdoor kun je steeds vaker blijven steken in fase 2 en geven we aan onze hormoonhuishouding en neurotransmitters een signaal af om continu alert te blijven. Langdurige ontregeling waarbij het cortisol verlaagd is en de bloedsuiker ontregelt raakt is van invloed op onder andere de hersenen en heeft een negatieve uitwerking op onze neurotransmitters zoals serotonine, GABA en dopamine. Als deze uit balans zijn kan dat leiden tot depressieve klachten, angst en concentratieproblemen. 

Hoe herken je de fase van stress waarin je zit?

Adrenaline hoog, fase 1: Dit zijn normale, kortdurende stresssituaties zoals spanning voor een tentamen of bij intensief sporten, wat je juist kan helpen net dat beetje extra te geven. Je kunt je hart in keel voelen kloppen, je gaat transpireren maar na je inspanning voel je dat je lichaam ontspant, de ontlading.

Cortisol hoog, fase 2: In deze fase kun je verschillende stress symptomen gaan ontwikkelen zoals concentratieverlies, slecht slapen, een laag libido of wondjes die slechter willen helen. Daarnaast kan het een negatieve invloed hebben op je bloeddruk en cholesterol en kunnen bestaande klachten zoals menopauze of PMS verergeren.

Cortisol laag, fase 3: Dit is de laatste fase en uit zich in stress klachten zoals ernstige vermoeidheid, lage bloeddruk, algehele malaise, lage bloedsuiker, spierkrampen, droge huid en concentratieproblemen. 

Benieuwd hoe het met jouw stressniveau staat?

Met de Vitaminstore cortisol test krijg je inzicht in jouw stresshormonen en kun je advies op maat krijgen van onze health coaches. 

Stress verlagen? Onze tips: 

Het is duidelijk dat juist in tijden van stress het extra belangrijk is om een goede balans te behouden tussen in- en ontspanning. We geven 4 tips die je kunt je doorvoeren in je dagelijkse routine om te zorgen dat je energiehuishouding goed in balans blijft?:

1. Deze tool is altijd effectief én heb je altijd bij de hand: je ademhaling. De ademhaling kun je zien als een soort schakelaar van in- naar ontspanning. Als je spanning of angst voelt kun je de 4-7-8 ademoefening toepassen om tot rust te komen: adem vier tellen in, houdt je adem zeven tellen vast en adem acht tellen uit.
2. Voldoende en gezonde voeding houdt je lichaam beter in balans. Door te weinig eten kan een lage bloedsuikerspiegel maken dat je juist prikkelbaar wordt terwijl veel eten je weer slaperig kan maken. Handige hack: als je van je handen een kommetje maakt heb je een persoonlijke maatbeker voor een maaltijd.
3. Lekkere lavendel: lavendel activeert de neurotransmitter GABA welke angst kan verminderen en (mentale) rust bevorderen. 
4. Zorg dat er elke dag een moment voor jezelf is gereserveerd, ook – of juist – op een volgeplande dag. Maak van dit dagelijkse momentje een routine zodat je lichaam het direct als rustmoment gaat herkennen en direct ontspant.