Immuunsysteem: hoe werkt het en hoe je dit kunt ondersteunen

Het lichaam verstaat bij uitstek de kunst van het samenwerken. Niets in ons lichaam staat op zichzelf. Alle lichaamscellen en processen hebben als het ware ‘chemie’ met elkaar; ze zijn middels communicatie en samenspel met elkaar verbonden. Zo kan ons immuunsysteem ook alleen maar goed functioneren en voldoende weerstand en bescherming bieden als alle betrokken partijen goed op elkaar afgestemd zijn. Maar welke elementen in ons lichaam werken samen om voor een optimale weerstand te zorgen? En welke rol spelen voeding en suppletie hierbij?

Het immuunsysteem, waar bestaat het uit?

De slijmvliezen begrenzen ons lichaam met de buitenwereld. Ze vormen een barrière die ons beschermt tegen potentiële bedreigingen van buitenaf. We treffen onder andere slijmvlies aan in de ogen, mond, neus, luchtwegen, darmen en rond de geslachtsorganen. Er gebeurt nogal wat in onze slijmvliezen, want ze vormen niet alleen een barrière, maar produceren ook slijm om de slijmvliescellen te beschermen en om ongewenste stoffen mee uit het lichaam te vervoeren. We vinden ook het overgrote deel aan immuuncellen in ons lichaam terug in de slijmvliezen.  

Witte bloedcellen of leukocyten (immuuncellen) vormen een ander belangrijk onderdeel van ons immuunsysteem en we noemen ze ook wel de soldaten van onze weerstand. Ze komen in actie tegen schadelijke stoffen en ziekteverwekkers zoals bacteriën, schimmels en virussen. Er zijn leukocyten die dit doen door als een stofzuigertje alle ‘troepjes’ op te zuigen en weer andere leukocyten produceren antilichamen waarmee ze ongewenste stoffen neutraliseren.  

Maar hoe ze ook te werk gaan, alle verschillende leukocyten worden in het beenmerg aangemaakt. Rode bloedcellen worden overigens ook in het beenmerg gevormd. Nadat witte bloedcellen het beenmerg verlaten, gaat een deel van deze cellen (onrijpe T-lymfocyten) een leertraject in. Want wanneer is iets lichaamseigen en wanneer lichaamsvreemd? Dit leren deze T-lymfocyten in de thymus. Het merendeel van deze immuuncellen zakt voor het examen en wordt vernietigd, maar de minderheid die de thymus verlaat is volledig toegerust voor hun bijzondere taak in het afweermechanisme. We treffen dergelijke immuuncellen aan in de lymfeknopen, maar ook in de Peyerse platen.  

Nadat witte bloedcellen het beenmerg verlaten, gaat een deel van deze cellen (onrijpe T-lymfocyten) een leertraject in. 

Peyerse platen, dit zijn plakjes lymfatisch weefsel in het darmslijmvlies, zijn het volgende belangrijke onderdeel in het immuunsysteem. Ze bevatten veel actieve immuuncellen die continue de inhoud van de darm checken en een gepaste immuunreactie op gang brengen indien dit nodig is. Deze immuuncellen onderhouden hierbij zeer nauw contact met de bacteriën in onze darm.  

De darmflora is de gehele populatie bacteriën die onze darmen bevolkt. De bevolkingsdichtheid in onze darm en dan vooral in onze dikke darm is zo groot dat er onder normale, gezonde omstandigheden geen ruimte is voor het settelen van ziekteverwekkers. Mocht er toch een ziekteverwekker blijven hangen dan zal het immuunsysteem in de darm als vangnet fungeren en zullen de eerdergenoemde actieve immuuncellen direct in het verweer komen.  

Een minder bekende partij binnen ons immuunsysteem is de appendix. We noemen het ook wel het wormvormige aanhangsel. Dit weefsel maakt ook deel uit van ons immuunsysteem en wel omdat de appendix de groei van gezonde darmbacteriën stimuleert. Wetenschappers vermoeden ook dat dit orgaantje als opslagplaats dient voor goede darmbacteriën.

Een minder bekende partij binnen ons immuunsysteem is de appendix. We noemen het ook wel het wormvormige aanhangsel.

We hebben de belangrijkste interne elementen besproken die een bijdrage leveren aan een goede weerstand, maar ook externe elementen doen hieraan mee. Voor alle bovengenoemde processen is namelijk energie nodig, want het immuunsysteem slurpt energie als het eenmaal in actie moet komen. Zonder energie functioneert niets in ons lichaam, net zoals een auto zonder benzine niet rijdt. Onze voeding levert deze energie in de vorm van koolhydraten en vetten. Eiwitten daarentegen zijn nodig voor de opbouw van cellen en weefsels. Maar de voeding levert ook de zogenaamde cofactoren, stoffen die nodig zijn om alle lichaamsprocessen goed te laten verlopen. Dit zijn de vitaminen en mineralen. 

Voeding  

Voor de voedingsstoffen die onze voeding levert werkt het niet anders; vitamines, mineralen en andere microvoedingsstoffen zijn noodzakelijk voor de normale functies van ons lichaam en zij werken niet afzonderlijk van elkaar. Alle voedingsstoffen spelen een rol bij de ingewikkelde stofwisselingsprocessen in ons lichaam en werken samen met andere voedingsstoffen, door het versterken of tegengaan van hun werking. Hun optimale onderlinge samenwerking en het evenwicht dat ze op celniveau creëren, vormen de basis voor een goede gezondheid én hebben een positieve invloed op het immuunsysteem.  

Vandaar het advies: eet 250 gram groente, twee stuks fruit. We kennen dit advies maar al te goed, maar als groente en fruit eten niet je ding is? Kun je ze dan simpelweg vervangen door voedingssupplementen? Het antwoord is: nee. Voedingssupplementen vervangen nooit gezonde voeding. Juist het samenspel tussen de verschillende voedingsstoffen in voeding benadrukt het belang van gezond en gevarieerd eten. Voedingssupplementen kunnen nooit op dit niveau concurreren met moeder natuur. Simpelweg omdat ze niet alle voedingsstoffen bevatten en niet dezelfde voordelen hebben als een voedingsmiddel.  

Dan rijst de vraag: als moeder natuur het prima alleen af kan, waarom bestaan er dan überhaupt voedingssupplementen?  

Omdat de omstandigheden, waarin voeding tot ons komt, meestal verre van ideaal zijn. Gezond en gevarieerd eten is al een hele uitdaging. Kweektechnieken, bestrijdingsmiddelen en bodemverschaling door intensieve landbouw maken dat het binnenkrijgen van voldoende voedingstoffen een nog grotere uitdaging wordt! Dan helpt de aanvulling van een goed gekozen voedingssupplement.  Daar waar voeding tekortkomt, vult een supplement de juiste voedingsstoffen aan zodat een goede samenwerking gewaarborgd wordt.

Voedingssupplementen 

Fabrikanten houden rekening met alle voordelen die een goed samenwerkingsverband heeft. De meest effectieve voedingssupplementen bevatten daarom specifieke en goed uitgezochte combinaties van voedingstoffen die een goede biologische ‘chemie’ met elkaar hebben. 

Hieraan voldoet een goede multivitamine

Een heel mooi voorbeeld is een multivitamine. Deze bevat altijd een vitamine B-complex. Dit is een groep van 11 B-vitaminen en vitamine B-achtige stoffen. De B-vitaminen zijn in wateroplosbaar en hebben afzonderlijk van elkaar allerlei functies, maar samen hebben vit B1, B2, B3, B5, B6, B8 en B12 de belangrijke taak om energie uit voeding te halen. Energie die onder andere nodig is om het immuunsysteem van voldoende energie te voorzien. Naast de B-vitaminen treft je in een goede multivitamine ook alle andere vitaminen aan: vitamine C en ADEK. Vitamine A, D, E en K zijn de vetoplosbare vitaminen. Het lichaam kan zelf niet of niet voldoende vitaminen aanmaken om de dagelijkse lichaamsprocessen te laten verlopen. Daarom moeten ze regelmatig, en bij voorkeur dagelijks, voldoende aangevoerd worden. Door het eten van gezonde voeding, en indien nodig, aangevuld met een goed gekozen multivitamine.

We vinden in een multivitamine ook een breedspectrum aan mineralen terug. Mineralen leveren net als vitaminen geen energie maar helpen bij het goede verloop van allerlei lichaamsprocessen. Zo is alleen al magnesium betrokken bij meer dan 300 lichaamsprocessen en ditzelfde aantal geldt ook voor zink. Van mineralen is algemeen bekend dat ze onderling een sterk samenwerkingsverband hebben. Denk maar aan calcium, magnesium, fosfor, mangaan en zink. Allen belangrijk voor de samenstelling van botten en voor het behoud van sterke botten. 

Auteur: Adina van der Zwaag